Türkçenin varsıllığı
Derleyen: Tuncer Ören
TBD Özenli Türkçe Çalışma Grubu adına
2021-08-08 (yyyy-aa-gg)
Türkçenin Varsıllığı
“Bilmediğimizi yok sanmak hiçbirimize yaraşmaz; özellikle konu Türkçe ise.”
Tuncer Ören
Anlatım Gücüne Bazı Örnekler
| Türkçenin Söz Varlığı
Türkçe Sözlükler Türkçenin Özellikleri ve Üstünlüğü Türkçenin Ekleri Türkçe Terimbilim Türkçenin Varsıllığı ve Ana Dili Bilinci Türkçenin Varsıllığına Örnekler: |
Akrabalık Adları
Alet-Eşya
Anatomi
Bitki Adları
Çay
Dokumacılık
Eczacılık
Giysi
Hayvan İsimleri
Hayvan İsimleri – At – Kısrak
Vahşi Hayvan İsimleri
İlişki adları
Meyve Adları
Organ Adları
Organ Adları – Duyu Organları – Göz
Organ Adları – Duyu Organları
Ölçü ve Ölçü Adları
Örtmece Sözler (Güzel Adlandırma)
Para Birimi
Renk Adları
Selam
Sevgi, Saygı ve Nezaket
Tarım Aleti
Teşekkür
Tıp
Türk
Uygarlık Dili Olarak Türkçe
İngilizcedeki Türkçe kökenli sözcükler
—————————————————————————————————————-
Türkçemizin Anlatım Gücüne Bazı Örnekler:
Çelebi: Görgülü, terbiyeli, nazik, olgun (kimse) (Dil Derneği)
“Bacanağının arkadaşının baldızı”
(Kendisinden bahsedilen bir erkeğin eşinin kız kardeşinin eşinin “bacanağının”
erkek arkadaşının eşinin kızkardeşi “baldızı”).
Duvarı boyadım (Boyama işini yapan konuşan kişidir.)
Duvarı boyattım (Boyama işini yapan konuşan kişinin seçtiği bir kişidir.)
Duvarı boyattırdım (Boyama işini yapan konuşan kişinin seçtiği bir kişinin seçtiği bir kişidir.)
| Türkçenin Söz Varlığı | |
| 616.767 söz varlığı bulunmaktadır. Türkçenin bütün söz varlığını bir araya getiren ve ortak bir veri tabanında kullanıma sunulan Büyük Türkçe Sözlük (TDK) 126 KB (9.148 sözcük) – 16.34, 10 Ocak 2021 (Vikipedya) | |
| Türkçenin Söz Varlığı | |
| Turkish vocabulary, Wikipedia | |
| Türkçe, Vikipedya | |
| Aksan, Doğan (2015). Türkçenin Sözvarlığı. Bilgi Yayınevi, Ankara. | |
| Karababa, Safiye (2013). Feyza Hepçilingirler’in Romanlarında Söz Varlığı. Yüksek Lisans Tezi, T.C. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Türkçe Eğitimi Anabilim Dalıö Denizli. | |
| Türkçe Sözlükler | |
| Türkçe Sözlükler (1000 kadar Türkçe sözlük hakkında bilgi) | |
| TBD Bilişimde Özenli Türkçe Çalışma Grubu’nun Sözlüğü (12 000’den fazla güncel terim – her hafta güncellenmekte) Türkçe-İngilizce, İngilizce-Türkçe | |
| Türkçe Diğer Bilişim Sözlükleri (70 kadar sözlük) | |
| Türkçenin Özellikleri ve Üstünlükleri | |
| Türkçenin özellikleri (YouTube’da) | |
| Ayvaz, Ayhan (2013). Türkçe’nin Üstünlükleri. Türkçe ve Edebiyat Öğretmenlerinin Kaynak Sitesi. | |
| Barkot, Aytaç. Türkçe’nin Üstün Yönleri. Düşünüyorum. Sayı 3. | |
| Develi, Hayati (Editör). Türk Dili I, İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi, Ortak Ders. | |
| Düzgün, Oğuz. Türkçenin Üstünlüğü – 1 | |
| Güneş, Firdevs. Türkçenin Öğretim Üstünlükleri ve Zenginlikleri, Dergipark. | |
| Türkçenin Ekleri | |
| Çotuksöken, Yusuf (2011). Türkiye Türkçesi`nin Ekleri: Yapı ve İşlevlerine Göre. Papatya Yayınevi, İstanbul. | |
| Türkçe Terimbilim | |
| Türkçenin Söz Varlığı, (kitap resimleri), Google. | |
| Türkçe terimbilim kaynakçası | |
| Türkçenin Varsıllığı ve Ana Dili Bilinci | |
| Arıkoğlu, Ekrem Barak (2019). Türkçe Fakir Bir Dil mi? Türkçenin Zenginliği. TDH Türk. | |
| Baskın, Sami, Demir, Zekiye (2017). Türkçenin Zenginliği ve Ana Dili Bilincinin Ortaokullarda Kazandırılması: – 5. Sınıf Örneği, Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, cilt 19, sayı 2, sayfa 173-194. | |
| Beniz, Özge. Türkçenin Zenginlikleri Nelerdir? BilgiUstam. | |
| Güler, Uğurcan (2017). Türkçe Zengin Bir Dil midir? Kadran. | |
| Karademir, Fevzi (2019). Türkçe Söz varlığı Tasnifinde Kullanılan Bazı Terimler Üzerine. Internatıonal Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, cilt 5, sayı 18, sayfa 736-744. | |
| Sırtı, Ezgi (2011) Türkiye Türkçesi ağızlarındaki birleşik kelimeler ve Türkçenin zenginliği bakımından önemi, Yüksek Lisans tezi, T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Orta Öğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Anabilim Dalı Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenliği Programı, İzmir. | |
| Yetkin, Bilge (2005). Türkiye Türkçesiyle Yazılan Makalelerdeki Etimolojiler. Yüksek Lisans tezi, T.C. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Türk Dili Bilimdalı, Ankara. | |
| Türkçenin Varsıllığına Örnekler | |
| Akrabalık Adları | |
| Türkçe Akrabalık Adları, Turkedebiyatı.org | |
| Emiroğlu, Selim (2012). Türkçe Sözlükteki Akrabalık Adlarının Tasnifi, International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, cilt 7/4, sayfa 1691-1710, Ankara. | |
| Yavuz, Serdar (2013). Türkiye Türkçesi Ağızlarında Akrabalık Adları, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 23, Sayı: 2, Sayfa: 71-91, Elazığ. | |
| Alet-Eşya | |
| Özden, Muharrem (2017). Trakya Ağızlarında Yer Alan Alet ve Eşya Adları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Degisi, cilt 10, sayı 50, pp. 110-142. | |
| Anatomi | |
| Çıkmaz, Selman ve Recep Mesut (2008). Anatomi Terimlerine Önerilmiş Türkçe Karşılıklardaki Yabancı Kökenli Terimlerin Analizi, İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, cilt 15, sayı 3, sayfa 175-179. | |
| Bağcılık | |
| Bağcılık Terminolojisi. | |
| Bayraktar, Sibel (2011). Kayseri’de Üzüm, Bağ ve Bağcılık. Türk Kültüründe Üzüm ve İncir Kitabı. Sayfa 1-8. | |
| Bitki Adları | |
| Baytop, Turhan (1994). Türkçe Bitki Adları Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara. | |
| Güven, Ömer (20). Sivas İli Ağızlarında Bitki Adları. Doğumunun 120. Yılında Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu Hatıra Kitabı, s. 341-362. | |
| Özden, Muharrem (2017). Trakya Ağızlarında Kullanılan Bitki Adları Üzerine Bir İnceleme. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl 5, Sayı 47, s. 131-160. | |
| Uçar, İlhan (2012). Türkiye Türkçesinde Organ Adlarıyla Oluşturulmuş Bitki Adları. Türklük Bilimi Araştırmaları, sayı 32, sayfa 285-306. | |
| Çay | |
| Hunutlu, Ümit (2019). Türkçenin Çayla ilgili Söz Varlığı. XI. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu, 16-18 Ekim 2019, Bildiri Kitabı, s. 2115-2127. | |
| Dokumacılık | |
| Yıldız, Hüseyin (2013). Eski Türkçede Dokumacılıkla İlgili Söz Varlığı. ARIŞ (Halı, Düz Dokuma, Kumaş, Giyim, Kuşam ve İşleme sanatları Dergisi. Sayı 9, s. 82-91. | |
| Eczacılık | |
| Gümüşatam, Gürkan (2010). Eski Anadolu Türkçesinde Eczacılık Terimleri ve Bu Terimlerin Tıp, Botanik, Zoololoji, Madencilik, K,mya Terimleriyle İlişkileri. Turkish Studies (Elektronik). Cilt 5, sayı 2, sayfa 1033-1087. | |
| Giysi | |
| Doğan, Levent ve Erdin, Ceyda (2018). Trakya Ağızlarında Giysi Adları Üzerine bir İnceleme. 2. Uluslararası Türklerin Dünyası Sosyal Bilimler Sempozyumu, 20-22 Nisan 2018, Üsküp, Kakedonya, s. 116-136. | |
| Nalbant, Bilge Özkan ve Aman, Betül (2019). Çağatay Dönemi Giyim Kuşam ve Süslenme Terimleri, 10. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildiri Kitabı, 17-19 Ekim, Eskişehir, s. 1196-1210. | |
| Hayvan İsimleri | |
| Besli, Ersan (2010). Eski ve Orta Türkçe Hayvamn İsimlerinin Etimolojisi. Doktora Tezi, İstanbul Übiversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Eski Türk Dili Biilim Dalı. | |
| Hayvan İsimleri – At – Kısrak | |
| Küçük, Salim (2009). Türk Kültüründe Donlarına Göre Atlara Verilen Adlar ve Nişanları. Turkish studşes, cilt 4, sayı 4, s. 1830-1854. | |
| Moldalieva, Nurgül (2015). Kırgızcadaki At hastalıklarıyla İlgili Kelimeler Üzerine. | |
| Sarıca, Bedri (2015). Türkçede Dişi At (Kısrak) İiçin Kullanılan Sözcükler, Zeitschrift für die Welt der Türken, Journal of World of Turks (Türklerin Dünyası), cilt 12, sayı 1, sayfa 1-17. | |
| Satylkanova, Nuraiym. Kırgızcada At ve Atçılıkla İlgili Terminoloji. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü. | |
| Hayvan İsimleri (Vahşi) | |
| Balaban, Adem ve Aytaç Güler (2015). Türkçe Deyim ve Atasözleri Perspektivinden Vahşi Hayvan Şsşmleri ve Türk Kültürüne Yansıması. 4. Uluslararası Dil ve Edebiyat Konferansı, 29-30 Ekim, 2015, Tiran, Arnavutluk. | |
| İlişki Adları | |
| Aydın, Yasin (2018). Türkçe Sözlük’te İlişki Sözleri, Yüksek Lisans Tezi, T.C. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı. Kırklareli. | |
| Meyve Adları | |
| Doğan, Nuh (2006). Adbilin Açısından samsun, Ordu ve Sinop Ağızlarında Armut, Elma ve Erik Adları, Yüksek Lisans tezi, T.C. Ondokuz mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Samsun. | |
| Organ Adları | |
| Ekmen, Botan Cudi (2018). Eski Uygur Türkçesi Metinlerinde Organ Adları. Yüksek Lisans Tezi, | |
| Organ Adları – Duyu Organları – Göz | |
| Atmaca, Emine (). Kazak Türkçesinde “Göz” Organ İsmiyle Kurulmuş Deyimlerin Yapı ve Anlam Özellikleri. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, cilt 9, sayı 2, s. 19-35. | |
| Duman, Gül Banu ve Oksana Sorokina (2017). Çuvaş Türkçesinde Göz ile Kurulmuş Deyimler ve Türkiye Türkçesiyle Karşılaştırılması. Dil Araştırmaları, Güz 2017, 21:113-128. | |
| Organ Adları – Duyu Organları | |
| Çelik, Yasemin (2017). Türkiye Türkçesinde Duyu Organları ile Kurulan Deyimler, Uluslararası Sosyal Araştırmalar dergşsş, cilt 10, sayı 50, sayfa 72-79. | |
| Kurt, Berker (2017). Yazıtlardan Günümüze Organ Adları ve Bunların Türkiye Ağızlarına Yansımaları. Dede Korkut – Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, cilt 6, sayı 12, (Nisan 2017), s. 48-61. | |
| Ölçü ve Ölçü Adları | |
| Atmaca, Emine (2009). Kazak Türkçesinde Ölçü ve Ölçü Adları. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, sayı 27, s. 21-48. | |
| Örtmece Sözler (Güzel Adlandırma) | |
| Çabuk, Arzu Çiftoğlu (2015). Türkçedeki Örtmece Sözlerin Oluşum Yolları, Manas Sosyal Araştırmala Dergisi, cilt 4, sayı 5, s. 136-160. | |
| Türkmen, Seyfullah (2009). Türkçedeki Örtmece Sözler, Karadeniz Araştırmaları, Cilt: 6, Sayı: 23, Güz 2009, s. 131-140. | |
| Para Birimi | |
| Şahin, Erdal (2014). Türkçede Para Birimleriyle İlgili Deyimler ve Bunların Anlam Bilimsel Karşılaştırılması, Turkish Studies – International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, cilt 9, sayı 9, 2014, s. 953-968, Ankara. | |
| Renk Adları | |
| Akdoğan, Gülser ve Özgür Aydın (1995). Renklerin Adlandırılması ve Dil-Gerçek Sorunu. Dil Dergisi, 28, 49-66. | |
| Alisinanoğlu, İbrahim (2020). Anteplinin renkleri Adlandırması. Gaziantep Doğuş, | |
| Bayraktar, Nesrin (2014). Türkçede Kişi Adlarında Renk Adları, Acta Turcica, Yıl 6, sayı 1-1. | |
| Doğan, Nuh (2015). Türkiye Türkçesi Söz Varlığının Yeni Renkleri – Ad Bilimsel bir İnceleme, | |
| Güven, Arzu Şeyda (). Türkçenin renk Dünyası. Turkish Studies, cilt 15, sayı 2, s. 1343-1353. | |
| Karakulak, Nigar (2015). Renklerde Adlandırma, Yüksek Lisans derecesi Tezi, Kırklareli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. | |
| Küçük, Salim (2009). Türk Kültüründe Donlarına Göre Atlara Verilen Adlar ve Nişanları. Turkish Studies, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, cilt 4, sayı 8, sayfa 1830-1855. | |
| Küçük, Salim (2013). Türkçenin Renklere Dayalı Söz Varlığı. Yeni Türkiye, Kasım-Aralık 2013, Yıl 9, Sayı 55, s. 791-803. | |
| Yıldırım, Elvin (2012). Türk Kültüründe Renkler ve İfade Ettikler, Anlamlar. Yüksek Lisans Tezi. T.C. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı. | |
| Selam | |
| Keskin, Ahmet (2017). Türk Kültüründe “Selamlaşma” ve “Vedalaşma” Hakkında Genel Bir Değerlendirme. Türk Dünyası, Dil ve Edebiyat dergisi, sayı 43, s. 125-146. | |
| Sevgi, Saygı ve Nezaket | |
| Kaplankıran, Dilek (2017). Kazak Türkçesinde Sevgi ve saygı Anlamı Taşıyan Seslenmeler, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED), 59, 241-268. | |
| Nezaket Sözcükleri, Sevgi mesajları. | |
| Türkçede Saygı ve Nezaket, Bilimdili, 2017 | |
| Tarım Aleti | |
| Atar, Ali (). En Çok Kullandığımız tarım Aletleri. Armutlucuma. | |
| Atmaca, Emine (2018). Antalya’nın Elmalı İlçesinin Köylerinde Kullanılan Tarım Alet İsimleri. 4th Language, Culture & Literature Symposium May 17-18,2018 Akdeniz University Faculty of Letters Department of English Language & Literature. | |
| NKFUCom (2020). Tarım Makineleri Nelerdir? İsimleri, Özellikleri ve Kullanım Alanları. | |
| TABİDER (Tarım Bilincini Geliştirme Derneği) (2014). Eski tarım Aletleri ve Kullanım Alanları. | |
| Yastı, Mehmet (2019). Derleme Sözlüğü’nde Geçen “Saban” ile İlgili Kelimeler. SUTAD, Aralık 2019, (47): 23-40. | |
| Teşekkür | |
| Özezen, Muna Yüceol (2006). Türkiye Türkçesi Yazın Dilinde Teşekkür Kalıpları. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, c,lt 3, sayı 3 (Eylül 2016), s. 66-77. | |
| Tıp | |
| Batmaz, Macidegül (2013). Eski Uygur Türkçesinde Tıp Terimleri. Yüksek Lisasans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Türk Dili Bilim Dal. | |
| Doğan, Levent (2018). Trakya Ağızlarında Tıp Terimleri ve Hastalık Adları. Balkan Eğitim Araştırmaları 2018-231. | |
| Tıp Terimleri Sözlüğü. | |
| Tokat, Feyza (2014). Türkiye Türkçesinde Tıp Terimleri ile Kurulmuş Deyimler. Avrasya Terim Dergisi, cilt 2, sayı 2, sayfa 11-19. | |
| Türkçe Tıp Dili Kılavuzu, 1. Baskı (2006). Kocaeli Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Türkçe Tıp Dili Kurulu. | |
| Zülfikar, Hamza (2016). Hematom ve Kökteşleri. Türk Dili (TDK), Şubat 2016. | |
| Türk | |
| Yıldız, Hüseyin (2018). Eski Uygurca Metinlerde ‘Türk’ ve Türevleri. Köktürk Yazısının Okunuşunun 125. Yılında Orhun’dan Anadolu’ya Uluslararası Türkoloji Sempozyumu, 1-7 Haziran 2018, Ulanbator, Moğolistan, Bildiriler Kitabı, 2. cilt, s. 1546-1570. | |
| Uygarlık Dili Olarak Türkçe | |
| Arıcı, Ali Fuat, Kaldırım, Abdullah (2015). 21. Yüzyılda bir medeniyet ve bilim dili olarak Türkçe: Sorunlar ve çözümler. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (ERZSOSDE) ÖSII: 269-284[2015] | |
| Eru, Ömer (2015). Sanat ve Edebiyat Dili Olarak Türkçe, boluolay.com | |
| Gündoğan, Ali Osman (2015). Bilim Dili Olarak Türkçe. Düşün-ü-yorum. | |
| İngilizcedeki Türkçe Kökenli Sözcükler | |
| Bıkkinin, Irek. İngilizcedeki Türkçe Kökenli Sözcükler. Türk Tarihi ve Kültür Araştırmaları. | |
| Bulut, Selçuk (2019). Türkçe’den Yabancı Dillere Geçen 10 Kelime. Molatik | |
| İngilizceye Bizden Geçen 30 Kelime. ONEDİO. | |
| Türkçeden İngilizceye Geçen Kelimeler Sözlüğü-Listesi. Simitcay. | |
| Türkçeden İngilizceye Geçen Kelimeler, Türkçeden Diğer Dillere Geçen Kelimeler, TDH. | |